Εξερευνήστε το Ηράκλειο

Το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου θεωρείται ως ένα από τα σημαντικότερα μουσεία στην Ευρώπη. Το σημερινό κτήριο οικοδομήθηκε την περίοδο 1933-1937 σε σχέδια του Π. Καραντινού, στη θέση του μεγαλοπρεπή ενετικού μοναστηριού του Αγίου Φραγκίσκου που καταστράφηκε από το σεισμό του 1856.
Στο Μουσείο έχουν συγκεντρωθεί αρχαιολογικά ευρήματα απ' όλη την Κρήτη, καλύπτοντας την ιστορία του νησιού για περισσότερο από 5500 χρόνια. Κυρίαρχη θέση ανάμεσα σε αυτά κατέχουν οι θησαυροί του μινωικού πολιτισμού, τον οποίο εδώ μπορεί κανείς να θαυμάσει σε όλη την ιστορική του συνέχεια. Η συλλογή με τις μινωικές αρχαιότητες είναι μάλιστα η σημαντικότερη στον κόσμο και το μουσείο δίκαια θεωρείται το κατ' εξοχήν μουσείο του μινωικού πολιτισμού.

Ιδρύθηκε το 1953 από την Εταιρία Κρητικών Ιστορικών Μελετών (Ε.Κ.Ι.Μ.) παρουσιάζει μια συνολική εικόνα της ιστορίας της Κρήτης από τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες έως τη σύγχρονη εποχή. Αρχικός στόχος των ιδρυτών του υπήρξε η συγκέντρωση και διαφύλαξη ενός πολύτιμου αρχαιολογικού, εθνογραφικού και ιστορικού υλικού από την μεσαιωνική και τη νεότερη περίοδο της ιστορίας της Κρήτης.
Στις συλλογές του Ι.Μ.Κ. περιλαμβάνονται: Μεσαιωνική & Αναγεννησιακή συλλογή, Συλλογή Αγώνων για την Ελευθερία, Λαογραφική Συλλογή, αίθουσα Νίκου Καζαντζάκη, αίθουσα Εμμανουήλ Τσουδερού
Μόνιμες εκθέσεις: Αίθουσα Α.Γ. Καλοκαιρινού, Εισαγωγή στην ιστορία των χριστιανικών χρόνων της Κρήτης, Περιήγηση στον Χάνδακα (Ηράκλειο) του 17ου αιώνα, Η Αίθουσα των Κεραμικών

Το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης λειτουργεί μέσα στα πλαίσια του Πανεπιστημίου Κρήτης καλύπτοντας όλες τις δραστηριότητες ενός πλήρους και σύγχρονου μουσείου:
- Διατηρεί και αναπτύσσει συλλογές,
- Πραγματοποιεί έρευνες για το φυσικό περιβάλλον,
- Συνεισφέρει στην εκπαιδευτική διαδικασία όλων των βαθμίδων της εκπαίδευσης και
- Προβάλλει στους εκθεσιακούς του χώρους τις ιδιαιτερότητες του περιβάλλοντος της Κρήτης και της Μεσογείου.
Η εντυπωσιακή του ανάπτυξη κατά την τελευταία δεκαετία αντικατοπτρίζει από τη μια τη μεγάλη ανάγκη της κοινωνίας για τη σωστή περιβαλλοντική ενημέρωση και από την άλλη τη συνέπεια και τον επαγγελματισμό των εργαζόμενων σε αυτό.

Πρόκειται για ναό της Σιναϊτικής μονής της Αγίας Αικατερίνης, βορειοανατολικά του Μητροπολιτικού ναού του Αγίου Μηνά. Ιδρύθηκε κατά τη β' βυζαντινή περίοδο και αποτέλεσε πνευματικό και καλλιτεχνικό κέντρο από τον 15ο έως τον 17ο αι.
Σήμερα ο ναός της Αγίας Αικατερίνης λειτουργεί ως εκθεσιακός χώρος της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Κρήτης με αντιπροσωπευτικά έργα της Κρητικής Αναγέννησης ανάμεσα στα οποία ξεχωριστή θέση κατέχουν οι φορητές εικόνες του Μιχαήλ Δαμασκηνού. Επίσης εκτίθενται συλλογές με εκκλησιαστικά σκεύη, βιβλία, άμφια και αποτοιχισμένες τοιχογραφίες.

Με την ανάκτηση της Κρήτης από το Νικηφόρο Φωκά, η έδρα της επισκοπής μεταφέρεται από τη Γόρτυνα στον Χάνδακα που γίνεται τώρα η πρωτεύουσα του νησιού. Ο νέος μητροπολιτικός ναός που είναι ο επισημότερος και μεγαλύτερος στην πόλη είναι αφιερωμένος στον Απόστολο Τίτο. Εδώ, μεταξύ των άλλων κειμηλίων, συγκεντρώθηκαν η Τιμία Κάρα του Αποστόλου Τίτου και η θαυματουργή εικόνα της Μεσοπαντίτισσας. Οι Βενετοί, όταν κατάλαβαν την Κρήτη, εγκατάστησαν στην ορθόδοξη επισκοπή τον λατίνο αρχιεπίσκοπο μετατρέποντας το ναό του Άγιου Τίτου σε επισκοπή λατίνων.
Στα μέσα του 15ου αι. ο ναός ανακαινίζεται από τον λατίνο αρχιεπίσκοπο Φ.Ντάντολο. Όμως άλλες καταστροφές θα προκληθούν στο ναό από σεισμούς και πυρκαγιά με αποτέλεσμα να ξανακτιστεί εξαρχής γύρω στα 1557. Είχε σχήμα βασιλικής, σχεδόν τετράγωνο, χωρίς κόγχες, με τρούλο στη μέση και κωδωνοστάσιο στη νοτιοδυτική του γωνία. Το εσωτερικό του χωριζόταν σε τρία κλίτη με δύο τοξοστοιχίες. Κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας ο ναός παραχωρήθηκε στον Φαζίλ Αχμέτ Κιοπρουλή και μετατράπηκε σε τζαμί, ενώ το κωδωνοστάσιο σε μιναρέ. Ο μεγάλος σεισμός του 1856 καταστρέφει το ναό που κτίζεται πάλι από την αρχή. Μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών, η Εκκλησία της Κρήτης επισκεύασε κατάλληλα το ναό και το 1925 αφιερώθηκε και πάλι στον Απόστολο Τίτο.

Ένα από τα πρώτα και σπουδαιότερα έργα των Ενετών αποίκων ήταν η ανοικοδόμηση στο κέντρο της πόλης και απέναντι από το ανάκτορο του εκάστοτε δούκα, ενός ναού αφιερωμένου στον προστάτη τους, τον Άγιο Μάρκο. Στο ναό αυτό αναλάμβαναν, με κάθε επισημότητα, τα καθήκοντά τους όλοι οι άρχοντες και αξιωματούχοι, ενώ ήταν και ο χώρος όπου ζητούσε την προστασία του από τον προστάτη άγιο ο απλός λαός. Όταν οι Τούρκοι κατέλαβαν το Κάστρο, ο Άγιος Μάρκος παραχωρήθηκε στον Δεφτερδάρ Αχμέτ Πασά που τον μετέτρεψε σε τζαμί που έφερε το όνομά του. Το κωδωνοστάσιο κατεδαφίστηκε και στη θέση του υψώθηκε μιναρές. Οι νέοι κατακτητές μη σεβόμενοι την ιερότητα του χώρου κατέστρεψαν τις τοιχογραφίες και τους χριστιανικούς τάφους. Μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών και την αποχώρηση των Τούρκων, ο Άγιος Μάρκος περιήλθε στη δικαιοδοσία της Εθνικής Τράπεζας και μετά στο Δήμο Ηρακλείου. Τέλος, το 1956 υπογράφεται σύμβαση μεταξύ του Δήμου και της Εταιρείας Κρητικών Ιστορικών Μελετών και αρχίζει έτσι η αποκατάστασή του, ώστε σήμερα να αποτελεί ένα μνημείο-κόσμημα της πόλης, στεγάζοντας παράλληλα τη Δημοτική Πινακοθήκη.

Βρίσκεται στη μέση περίπου του θαλάσσιου τείχους. Κτίστηκε από τους πρώτους χρόνους της βενετσιάνικης κυριαρχίας και ανήκε στο τάγμα των Δομινικανών (Domenicani Predicatori). Ήταν από τις πιο σπουδαίες και μεγαλύτερες λατινικές εκκλησίες της πόλης. Ο σεισμός του 1508 προξένησε μεγάλες καταστροφές στο ναό.
Κατά τη διενέργεια ανασκαφών που έγιναν τα τελευταία χρόνια στην ευρύτερη περιοχή του ναού (περιοχή Καστέλλας) αποκαλύφθηκαν τάφοι της Β' βυζαντινής περιόδου και κάτω από αυτούς εκτεταμένη εγκατάσταση αραβικής περιόδου από την οποία προέκυψαν πλήθος στοιχείων για την αρχιτεκτονική και τον τρόπο ζωής της εποχής εκείνης. Τα ευρήματα από την ανασκαφή αυτή εκτίθενται στο Ιστορικό Μουσείο.
Ο ναός του Αγ. Πέτρου, εν μέρει κατεστραμμένος κατά την τουρκοκρατία, μετατράπηκε σε τζαμί του Σουλτάν Ιμπραχίμ με μιναρέ στη νοτιοδυτική του γωνία. Σήμερα δε, αναστηλώνεται υπό την επίβλεψη της 13ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων και της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Κρήτης. Μετά την αποπεράτωση των εργασιών, ο ιερός χώρος θα χρησιμοποιηθεί ως επετειακός Ναός και τόπος διεξαγωγής διεθνών διορθοδόξων, διαχριστιανικών και διαθρησκειακών συναντήσεων.

Αποτελεί απαραίτητο δημόσιο οικοδόμημα σε κάθε ενετική πόλη, που δεν έλειπε ούτε από τις αποικίες. Για την Candia θεωρείται ένα από τα κομψότερα αρχιτεκτονικά μνημεία της ενετικής περιόδου, δείγμα του παλλαδιανού ρυθμού. Ήταν κατά την ενετοκρατία ο επίσημος χώρος συγκέντρωσης ευγενών και αρχόντων που συζητούσαν για διάφορα θέματα οικονομικά, εμπορικά, πολιτικά που απασχολούσαν την πόλη, ή περνούσαν τον ελεύθερο χρόνο τους, κάτι σαν συνδυασμός ενός σημερινού επιμελητηρίου και λέσχης. Η Λότζια που σώζεται σήμερα είναι η τέταρτη κατά σειρά, οι άλλες που έγιναν κατά καιρούς εγκαταλείφθηκαν λόγω της θέσης τους ή καταστράφηκαν με την πάροδο του χρόνου. Η τελευταία κτίστηκε περίπου το 1628 από τον γενικό προβλεπτή Φραγκίσκο Μοροζίνη, γνωστό και από την ομώνυμη κρήνη στο κέντρο της πόλης.
Το 1904, και αφού είχε προηγηθεί σεισμός, θεωρήθηκε ετοιμόρροπο και άρχισε, δυστυχώς η χωρίς επιμέλεια, κατεδάφιση του 1ου ορόφου. Τον επόμενο χρόνο παραχωρήθηκε στο Δήμο για να στεγάσει τις υπηρεσίες του. Θα περάσουν όμως 10 χρόνια προκειμένου να τοποθετηθεί επίσημα ο θεμέλιος λίθος για την αναστήλωση του κτιρίου. Και πάλι όμως οι εργασίες καθυστέρησαν.
Μετά από χρόνια και το τέλος του Β'' Παγκοσμίου Πολέμου άρχισαν και πάλι οι εργασίες ανοικοδόμησης του Μνημείου. Επιστέγασμα όλων αυτών των προσπαθειών ήταν η βράβευση τo 1987 από το Διεθνή Οργανισμό Europa Nostra για την πλέον επιτυχή αναστήλωση ιστορικού κτιρίου με σύγχρονη χρήση στον ελληνικό χώρο.

Βενετσιάνικο θαλάσσιο φρούριο που βρίσκεται στην είσοδο του παλιού λιμανιού. Κτίστηκε από τους Βενετούς, πριν την κατασκευή της νέας ενετικής οχύρωσης, με σκοπό να προστατεύει το λιμενοβραχίονα και το λιμάνι. Την τελική του μορφή παίρνει μεταξύ 1523-1540 αντικαθιστώντας άλλη κατασκευή που καταστράφηκε από σεισμό. Έχει δεχτεί επανειλημμένες επισκευές εξαιτίας της ορμητικής δύναμης της θάλασσας που προξενούσε ανέκαθεν φθορές στην τοιχοποιία και στη θεμελίωσή του. Είναι κτισμένο από ογκόλιθους και αποτελείται από δυο ορόφους. Στο ισόγειο υπάρχουν 26 διαμερίσματα που χρησιμοποιούνταν ως κατοικίες των καπετάνιων ή ως αποθήκες τροφίμων και πολεμοφοδίων. Στον επάνω χώρο υπάρχουν επάλξεις για την τοποθέτηση κανονιών. Τα ανώτερα τμήματα και η βάση του μιναρέ αποτελούν τούρκικες επεμβάσεις. Εξωτερικά, στις κύριες πλευρές του φρουρίου, δεσπόζουν οι ανάγλυφες πλάκες με το λιοντάρι του Αγίου Μάρκου, το σύμβολο της Βενετίας. Κατά την τουρκοκρατία στους σκοτεινούς και υγρούς χώρους του βασανίστηκαν και φυλακίστηκαν οι κρητικοί επαναστάτες. Σήμερα ο χώρος είναι επισκέψιμος και κατά την καλοκαιρινή περίοδο χρησιμοποιείται για διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις (εκθέσεις, μουσική, θέατρο).

Το Ηράκλειο περιβάλλεται από ένα εντυπωσιακό μεσαιωνικό τείχος, το οποίο χρησιμοποιήθηκε για την προστασία του από τους εχθρούς. Εξαιτίας αυτού, η πόλη απολάμβανε τη φήμη ως μια καλά οχυρωμένη πολιτεία στη λεκάνη της Μεσογείου. Αποτέλεσε ασπίδα προστασίας κατά την πολιορκία από τους Τούρκους για 21 χρόνια, αλλά καταλήφθηκε τελικά το 1669 μετά την προδοσία από έναν Ελληνο-Ενετό μηχανικό που ενημέρωσε τους εισβολείς για τις αδυναμίες των τειχών στον ανατολικό και δυτικό προμαχώνα. Μπορείτε να περπατήσετε κατά μήκος της κορυφής αυτών των τειχών και να απολαύσετε την υπέροχη θέα πάνω από την πόλη. Μην ξεχάσετε στην πορεία της διαδρομής να επισκεφθείτε τον τάφο του Κρητικού συγγραφέα Νίκου Καζαντζάκη, στον οποίο υπάρχει η γνωστή επιγραφή: «Ελπίζω για τίποτα, δεν φοβάμαι τίποτα, είμαι ελεύθερος».

Το λιμάνι του Ηρακλείου χωρίζεται στο παλιό, ενετικό λιμάνι και στο νέο λιμάνι για επιβάτες και εμπορεύματα. Το ενετικό λιμάνι του Ηρακλείου βρίσκεται στο τέλος της οδού 25ης Αυγούστου, του πεζόδρομου που ξεκινά από το κέντρο και καταλήγει στο φρούριο Κούλες. Πρόκειται για το παλιό λιμάνι του Ηρακλείου, που σήμερα φιλοξενεί καΐκια και κότερα, και η ιστορία του είναι τόσο παλιά όσο και της πόλης του Ηρακλείου. Στο ενετικό λιμάνι βρίσκεται το φρούριο Κούλες και από δω ξεκινά ο μακρύς λιμενοβραχίονας του νέου λιμανιού του Ηρακλείου. Ο λιμενοβραχίονας είναι αγαπημένος τόπος περιπάτου για τους Ηρακλειώτες, ειδικά τα ζεστά καλοκαιρινά βράδια, όταν η θαλασσινή αύρα προσφέρει ανακούφιση από τη ζέστη. Σε όλο το μήκος του λιμενοβραχίονα θα δείτε ερασιτέχνες ψαράδες που περιμένουν υπομονετικά τα τσιμπήματα των ψαριών, τόσο τη μέρα αλλά και τη νύχτα. Στο ενετικό λιμάνι επίσης υπάρχουν τα ενετικά νεώρια, οι χώροι δηλαδή όπου επισκευάζονταν τα πλοία των Ενετών.

Ο Καθεδρικός Ναός του Αγίου Μηνά είναι Ορθόδοξος Καθεδρικός Ναός, ο οποίος βρίσκεται στο Ηράκλειο και είναι η έδρα του Αρχιεπίσκοπου Κρήτης. Ο ναός είναι αφιερωμένος στον Άγιο Μηνά, πολιούχο της πόλης του Ηρακλείου και η γιορτή του, στις 11 Νοεμβρίου, είναι αργία για την πόλη.
Μπροστά από τον καθεδρικό ναό του Αγίου Μηνά υπάρχει μεγάλη πλακόστρωτη πλατεία. Στα δεξιά βρίσκεται η Αρχιεπισκοπή Κρήτης, ενώ στα αριστερά βρίσκεται η αρχική μικρή εκκλησία του Αγίου Μηνά. Η αρχική εκκλησία του Αγίου Μηνά, ο μικρός Άγιος Μηνάς, όπως αποκαλείται, κτίστηκε το 1735 και στέγασε για πρώτη φορά την Μητρόπολη της Κρήτης μετά την τουρκική κατοχή.
Ξεκίνησε να χτίζεται στις 25 Μαρτίου 1862 και η κατασκευή του διακόπηκε κατά την Κρητική Επανάσταση του 1866. Ολοκληρώθηκε στις αρχές του 1895. Τα εγκαίνια του ναού έγιναν στις 16 Απριλίου 1895 από το Μητροπολίτη Κρήτης Τιμόθεο Α'.

Βρίσκεται στην οδό 25ης Αυγούστου ακριβώς απέναντι από τη Βασιλική του Αγίου Μάρκου και η επιβλητική κρήνη του Μοροζίνι (γνωστή ως "Λιοντάρια") είναι το σήμα κατατεθέν της πόλης και κοινό σημείο συνάντησης για ντόπιους και επισκέπτες. Κατασκευάστηκε το 1628 από τον Ενετό Κυβερνήτη της Κρήτης Francesco Morosini για να αντιμετωπίσει την έλλειψη νερού της πόλης. Μέσω ενός πολύπλοκου δικτύου σωλήνων, τα στόμια των τεσσάρων λιονταριών έριχναν νερό που ερχόταν από το βουνό Γιούχτας. Εκτός από τα λιοντάρια (σύμβολο της Βενετίας) η κρήνη κοσμείται από μυθολογικές παραστάσεις και θαλάσσια πλάσματα (όπως τα δελφίνια). Αρχικά υπήρχε ένα άγαλμα του θεού Ποσειδώνα στο κέντρο της κρήνης το οποίο δεν υπάρχει πλέον. Η κυρίαρχη θεωρία λέει ότι πιθανότατα καταστράφηκε από σεισμό.

Η οδός 25ης Αυγούστου ενώνει το κέντρο της πόλης του Ηρακλείου με το λιμάνι. Είναι ο πεζόδρομος που ξεκινά από την πλατεία των Λιονταριών και κατηφορίζει προς τη θάλασσα. Ο δρόμος αυτός ήταν ανέκαθεν εμπορικός και έπαιζε σημαντικό ρόλο τόσο την περίοδο της Ενετοκρατίας όσο και στην Τουρκοκρατία.
Οι Βενετοί τον ονόμαζαν Ruga Maistra (= κύριος δρόμος). Την περίοδο της Τουρκοκρατίας ο δρόμος μετονομάστηκε σε Βεζίρ Τσαρσί από το Βεζίρ Τζαμί, το ναό του Αγίου Τίτου δηλαδή που είναι χτισμένος πάνω στην οδό αυτή και είχε μετατραπεί τότε σε τζαμί.
Στην ύστερη Τουρκοκρατία πολλά αρχοντικά πλουσίων χριστιανών αλλά και προξενεία ξένων χωρών βρίσκονταν σε αυτόν το δρόμο. Σχεδόν όλα όμως καταστράφηκαν στη διάρκεια των σφαγών και της πυρκαγιάς του Αυγούστου του 1898.
Η 25ης Αυγούστου σήμερα είναι πεζόδρομος και είναι ο δρόμος με τα ομορφότερα νεοκλασικά κτίρια στο Ηράκλειο, που σήμερα στεγάζουν τράπεζες, ταξιδιωτικά γραφεία και μαγαζιά με τουριστικά είδη.

H κεντρική αγορά στο Ηράκλειο βρίσκεται στην οδό 1866 που ξεκινά από το Μεϊντάνι και προχωρά προς την Πλατεία Κορνάρου. Tο όνομα του δρόμου οδός 1866 δόθηκε απο μια απο τις σημαντικότερες επαναστάσεις της Κρήτης για να ελευθερωθεί από τον τούρκικο ζυγό. Φιλοξενεί καταστήματα με τουριστικά είδη, φρούτα λαχανικά βότανα μπαχαρικά τυροκομικά, κρεοπωλεία όπως και μικρά καφέ και εστιατόρια. Στους κάθετους δρόμους αριστερά και δεξιά στην αγορά θα βρείτε ακόμα περισσότερα μαγαζιά σούπερ μάρκετ, τράπεζα και κλειστό χώρο πάρκινγκ.

Η Πλατεία Κορνάρου ή το Βαλτέ (Βαλιδέ) Τζαμί, όπως έχει μείνει στη μνήμη των ανθρώπων του Ηρακλείου, βρίσκεται στη συμβολή των οδών Εβανς και Αβέρωφ. Στην Πλατεία Κορνάρου θα φτάσετε επίσης μέσα από την κεντρική αγορά του Ηρακλείου (οδός 1866) από τα Λιοντάρια και το Μεϊντάνι.
Η Πλατεία Κορνάρου πήρε το όνομα της από τον μεγάλο κρητικό καλλιτέχνη Βιτσέντζο Κορνάρο. Ο Βιτσέντζος Κορνάρος (1553-1613) ήταν ποιητής με καταγωγή από τη Σητεία, που μεγάλωσε στον Χάνδακα (Ηράκλειο).
Ο Κουμπές, όπου έδιναν ραντεβού πολλοί παλιοί και νέοι Ηρακλειώτες για έναν καφέ, και η ιστορική κρήνη Μπέμπο, από τις σημαντικότερες βενετσιάνικες στην πόλη, ήταν και παραμένουν οι τελευταίοι στυλοβάτες της μνήμης για την ιστορία της πλατείας μετά την κατεδάφιση του ναού του Σωτήρος.
Σήμερα την Πλατεία Κορνάρου κοσμούν ένα συντριβάνι και ένα γλυπτό: ο έφιπποςΕρωτόκριτος αποχαιρετά την αγαπημένη του Αρετούσα.

Η Πλατεία Ελευθερίας είναι η κεντρική πλατεία στο Ηράκλειο, εκεί που βρίσκεται το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου, το ξενοδοχείο Αστόρια, η Νομαρχία Ηρακλείου και η Πύλη Αγίου Γεωργίου.
Η πιο πρόσφατη διαμόρφωση της πλατείας Ελευθερίας θέλησε να προσδώσει στο κέντρο του Ηρακλείου μοντέρνα άποψη και τον αέρα της ευρωπαϊκής μεγαλούπολης. Πλακοστρώνεται με μάρμαρο, αποκτά παγκάκια μινιμαλιστικής αντίληψης ενώ διατηρεί μερικά από τα δέντρα (ευκάλυπτους) και διακοσμείται με μεταλλικούς πυλώνες που συμβολίζουν κατάρτια πλοίων, υπενθυμίζοντας την ναυτική ιστορία του Ηρακλείου.
Σήμερα η Πλατεία Ελευθερίας με τις δημόσιες υπηρεσίες, το Αρχαιολογικό Μουσείο και τις καφετέριες σφύζει από ζωή σε όλες τις ώρες της μέρας και της νύχτας. Είναι βασικό σημείο συνάντησης και διασκέδασης των μεγαλύτερων ηλικιών.